Coronavirus: Ne kadar endişelenmeliyiz?

Coronavirus: Ne kadar endişelenmeliyiz?

BBC News haberine göre daha önce bilim dünyası tarafından bilinmeyen bir virüs, Çin’de ciddi akciğer hastalığına neden oluyor ve ne yazık ki bu virüs dünyanın birçok ülkesinde tespit edilmiş durumda. Bir salgın olarak nitelendirilen bu süreçte insanların hayatını kaybettikleri bilinmekte ve salgın yakın gelecekte durma belirtisi göstermiyor.

Ortaya çıkan ve pnömonili(zatüre) ile hastaları tehdit eden bu yeni virüs oldukça endişe yaratmakta. Dünya Sağlık Örgütü tarafından küresel acil durum ilan edilmiş durumda.

Sorulması gereken soru şu; bu salgın kontrol altına alınabilir mi yoksa durum çok daha tehlikeli mi?

Bu virüs tam olarak nedir?

Çin'deki yetkililer yaşanan örneklere bir koronavirüsün neden olduğunu doğruladı. Bunlar geniş bir virüs ailesidir, ancak sadece altısının (yeni çeşit virüs ile yedi yapar) insanları enfekte ettiği bilinmektedir. Örnek olarak bir koronavirüsün neden olduğu şiddetli akut solunum sendromu (Sars), 2002 yılında Çin'de başlayan bir salgın ile enfekte olan 8.098 kişinin 774'ünü öldürdü.

Londra, Birleşik Krallık merkezli bir araştırma kurumu olan Wellcome Trust'tan Dr. Josie Golding, “Sars'ın güçlü bir anısı var ve bu kadar korkunun temelini oluşturan şey de bu, ancak bu tür hastalıklarla başa çıkmak için çok daha hazırız” diyor.

Semptomlar ne kadar şiddetli?

Ateşle başlıyor, ardından kuru öksürük geliyor ve sonra bir hafta sonra nefes darlığına ve bundan sonrasında bazı hastaların hastanede tedaviye ihtiyaç duymasına sebep oluyor.

Dünya Sağlık Örgütü, 17.000 hastanın verilerine dayanarak, bu hastaların % 82'sinin hafif hastalığı olduğunu,% 15'inin şiddetli ve %3'ünün kritik olduğunu öne sürmekte. Dünya Sağlık Örgütü, hastalığın Covid-19 olarak adlandırılacağını duyurdu.

Koronavirüs ailesi, hafif soğuk algınlığından, ölümcül olabilen ciddi akciğer problemlerine kadar semptomlara neden olabilmekte.

Ne kadar ölümcül?

Bilinen ölüm vakalarının, toplam rapor edilen hasta sayısına oranı düşük görünse de, rakamların güvenilir olduğunu söylemek pek de kolay olmaz. Salgının bu aşamasında ölüm oranını hesaplamak için ölüm sayısını vaka sayısına bölmek çok basit bir işlemdir. Ancak göz ardı edilmemelidir ki binlerce hasta hala tedavi görüyor ve bu vakalardan herhangi birinin ölüp ölmeyeceğini bilmiyoruz, bu nedenle ölüm oranı daha yüksek olabilir. Bunun yanı sıra bildirilmemiş hafif vakaların kaç tane olduğu da tam olarak belli değil, bu yüzden ölüm oranı daha düşük de olabilir.

Hastalığı kapma riskimi nasıl azaltabilirim?

Dünya Sağlık Örgütü, diğer birçok solunum yolu hastalığı için de geçerli olan aşağıdaki kişisel önlemlerin alınmasını önermektedir.

- Sabun veya el jelleri virüsü öldürebildiğinden ellerinizi sık sık yıkamayı ihmal etmeyin.

- Öksürürken veya hapşırırken ağzınızı ve burnunuzu kapatın, yayılmayı en aza indirmek için daha sonra ellerinizi yıkamayı ihmal etmeyin.

- Dışarıda, otobüste, işyerinizde ya da herhangi başka bir yerde kontamine bir yüzeye dokunmuş olma riskiniz dolayısıyla, gözlerinize burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçının. (ilk maddede belirtildiği üzere sık el yıkamanın koruyucu özelliğine atıf yapılmış)

- Öksüren, hapşıran veya ateşi olan insanlara çok yaklaşmayın. Virüsü içeren küçük damlacıkları havaya saldıklarından ideal olarak en az bir metre uzak durun. (Kişisel tavsiyemiz mümkünse aynı ortamda bulunmamaya özen göstermeniz.)

Nereden geldi?

Nottingham Üniversitesi'nden bir virolog olan Prof Jonathan Ball, "Geçmişte yaşanan salgınları düşünürsek, şu an karşı karşıya olduğumuz yeni bir koronavirüsse, bir hayvan rezervuarından gelmiş olacak" diyor. İlk saptanan koronavirüs vakalarının çoğu Wuhan'daki Güney Çin Deniz Ürünleri Toptan Satış Pazarı ile bağlantılıdır. Örnek olarak “Sars” yarasalarla başladı ve sonra misk kedisine bulaştı, bu da hastalığın insanlara aktarılmasına sebep oldu. Diğer bir örnekte ise 2012'de ortaya çıktığı günden bu yana kaydedilen 2.494 vakadan 858'ini öldüren Ortadoğu solunum sendromu (Mers), çöl devesinden insanlara geçtiği düşünülüyor.

Hangi hayvan tarafından yayıldı?

Bazı deniz memelileri koronavirüsleri taşıyabilirken ( Beluga balinası gibi ), Güney Çin Deniz Ürünleri Toptan Satış Pazarı'nda, kaynak olma olasılığı daha yüksek olan tavuklar, tavşanlar, yılanlar gibi canlı vahşi hayvanlar da bulunmakta. Ancak yeni koronavirüs türünün, Çin at nalı yarasalarında bulunan virüsle yakından ilgili olduğu düşünülüyor. Güney Çin Tarım Üniversitesi ise virüsün yarasalardan pangolin isimli memeli hayvana ve son olarak insanlara taşınmış olabileceğini öne sürmekte.

Neden Çin?

İnsanların virüs barındıran hayvanlarla ve virüsün yayılmasına izin veren yoğun kentsel nüfuslarla yakın temasa giriyor olması sebebi ile salgının başlamak için uygun zemine kavuştuğu düşünülmekte. Edinburgh Üniversitesi'nden Prof Mark Woolhouse, "Bir sonraki salgının Çin'de veya dünyanın bu bölümünde başlamasına kimsenin şaşırmaması gerekir" diyor.

İnsanlar arasında ne kadar kolay yayılır?

Enfekte insanlar virüsü içeren damlacıkları öksürerek etrafa saçtıklarında virüs insanlar arasında büyük ölçüde yayılır. Başlangıçta, Çinli yetkililer virüsün insanlar arasında yayılmadığını söyledi. Ama şimdi, enfekte olmuş her bir kişinin virüsü iki ile üç kişi arasında kişiye bulaştırdığını biliyoruz. Bu rakam virüsün temel üreme sayısıdır, birden fazla bulaşma virüsün kendi kendini sürdürdüğü anlamına gelir. Başka bir deyişle, bu kendi başına başlayacak ve sona erecek bir salgın değildir.

Ne zaman bulaşıcıdır?

Çoğu zaman insanlar öksürdüğünde. Çinli bilim adamları bazı kişilerin semptomları ortaya çıkmadan önce bulaşıcı olabileceğini öne sürmüşlerdi. Enfeksiyon ve semptomlar arasındaki süre - kuluçka dönemi olarak bilinir - 14 güne kadar sürer. Örneğin Sars ve Ebola sadece semptomlar ortaya çıktığında bulaşıcı olarak değerlendirilerek önlem alınır. Bu tür salgınların durdurulması nispeten kolaydır: hasta olan insanları tanımlayın, izole edin ve temas ettikleri herkesi izleyin. Ancak "semptomsuz dağıtıcıların" durdurulması çok daha zordur.

Ne kadar hızlı yayılıyor?

Her gün binlerce yeni vaka bildiriliyor. Ancak, salgın analistleri bunların buzdağının sadece görünen kısmı olduğuna inanıyor. Matematiksel modeller, salgının gerçek ölçeğinin resmi rakamlardan 10 kat daha büyük olabileceğini düşündürmekte. Bir kısım bilim insanı, vaka sayısının her beş ila yedi günde bir iki katına çıktığını tahmin etmektedir.

Bu durum neden küresel bir tehdit olarak görülmekte?

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), virüsün domuz gribi ve Ebola gibi uluslararası endişe duyulan bir halk sağlığı acil durumu olduğunu söylüyor. Koronavirüs vakalarını tespit edemeyen veya izole edemeyen daha zayıf sağlık sistemlerine sahip düşük ve orta gelirli ülkelere ekstra destek sağlamak için küresel acil durum ilan edildiği söylenebilir.

Virüs mutasyon geçiriyor mu?

Virüs şimdiye kadar oldukça stabil bir görüntü çiziyor. Bununla birlikte, virüslerin mutasyona uğraması mümkün, ancak bu bilim adamlarının yakından takip ederek, olası değişikliklerde bilgi aktarabileceği bir konu.

Salgın durdurulabilir mi?

Dünya Sağlık Örgütü salgının kontrol altına alınabileceğini söylüyor, ancak bu evrensel olarak paylaşılan bir görüş değil. ABD Hastalık Kontrol Merkezleri eski başkanı da dahil olmak üzere uzmanlar, bu virüsün bir salgın haline gelebileceğini savunuyor - küresel bir salgın. Durdurmanın tek yolu, enfekte olmuş insanların virüsü başkalarına yaymasını önlemek.

Bunun anlamı:

- insanların hareketini sınırlamak

- el yıkamayı ve diğer enfeksiyon kontrolü biçimlerini teşvik etmek

- koruyucu giysiler giyen sağlık çalışanları ile izole hastaların tedavisini sağlamak

- Virüsü kapmış olan hastaların temasta bulunduğu tüm yakınlarını, virüs bulaşıp bulaşmadığını anlayabilmek için büyük bir titizlikle takip etmek.

Herhangi bir aşı veya tedavi var mı?

Hayır. Henüz bir aşı ya da tedavi duyurulmuş değil. Bununla birlikte, virüse karşı aşı ve tedavi geliştirme çalışmaları zaten devam ediyor ve yıl sonundan önce insan denemelerinin yapılacağı umuluyor. Ve hastaneler bir etkisi olup olmadığını görmek için anti-viral ilaçları test ediyorlar. İki ilacın kombinasyonu - lopinavir ve ritonavir - Sars salgınında başarılıydı ve şu an yeni tip koronovirüse karşı Çin'de test edilmekte. Ancak şu an ki tedavi bağışıklık sistemi virüsle savaşana kadar hastanın yaşamını, solunum desteği de dahil olmak üzere devam ettirmeye dayalı.

Mevsimsel döngü (Yaz) bizi kurtarabilir mi?

Soğuk algınlığı ve grip kış aylarında daha aktif biçimde karşımıza çıkma eğilimindedir, bu nedenle mevsimlerin dönüşünün salgının en azından yayılma hızının ciddi biçimde düşmesine yardımcı olabileceği umudu elbette bulunmakta. Londra'daki Hijyen ve Tropikal Tıp Okulu'ndan Prof John Edmunds, "Okullar yaz aylarında uzun süre kapalı ve bu solunum enfeksiyonlarının çoğunun yayılmasını sınırlamaya yardımcı oluyor." açıklamasında bulundu. Şu da unutulmamalıdır ki Mers-coronavirus Suudi Arabistan'da yaz aylarında ortaya çıkmıştı.

Çinli yetkililer şimdiye kadar nasıl karşılık verdi?

Çin, dünyanın herhangi bir yerinde görülmemiş bir şey yaptı - tüm şehirleri etkili bir şekilde karantinaya aldı. Wuhan'ı içeren merkezi Hubei eyaleti, yaklaşık 60 milyon insanın etkilendiği bir karantina sürecinde. Pekin, doğum günleri ve düğün gibi etkinlikler için grup yemeklerini yasaklarken Hangzhou ve Nanchang gibi şehirler aile üyelerinin kaçının gün içerisinde evden ayrılabileceğini sınırlıyor. Hubei eyaleti, bina sakinlerinin dışarı çıkmasını önlemek için yüksek binalardaki asansörleri bile kapattı.

Asıl soru, uzmanlar ne kadar endişeli?

Dr Golding diyor ki: "Şu anda, daha fazla bilgiye sahip olana kadar, ne kadar endişelenmemiz gerektiğini bilmek gerçekten zor. Kaynağı onaylayana kadar, bu durum tedirgin edici olmaya devam edecek." Profesör Ball şöyle diyor: "İnsanları ilk kez araştıran herhangi bir virüs için endişelenmeliyiz, çünkü ilk büyük engelin üstesinden geliyor.” Bir varlık olarak insanın içerisinde virüs tarafından kopyalanacak ya da değiştirilecek bir hücre ile mutasyona uğrayabilecek olan virüs, daha verimli yayılabilmenin yolunu keşfedebilir ve şu anki durumu çok daha tehlikeli bir salgına dönüştürebilir. Bunun gerçekleşmemesini diliyoruz.

Kaynak: https://www.bbc.com/news/health-51048366